W roku 2008 rozpoczęto wdrażanie Poakcesyjnego Programu Wspierania Obszarów Wiejskich na terenie 500 gmin całego kraju, w tym 39 w województwie warmińsko-mazurskim. Gminom przydzielono określone kwoty środków na działania z zakresu integracji społecznej. Środki pochodzą z pożyczki Banku Światowego. Nie byłoby w tym nic nadzwyczajnego, gdyby nie to, że program w odróżnieniu do wielu innych funduszy:

· ukierunkowany jest na grupy społeczne niekoniecznie czynne zawodowo, czyli: dzieci i młodzież w wieku do 25 lat, rodziny oraz osoby starsze w wieku poprodukcyjnym lub pozostające na świadczeniach przedemerytalnych;

· umożliwia i sprzyja realizacji zadań przez samą społeczność lokalną, dzięki stosowaniu specjalnej procedury konkursowej Community Procurement Participation, gdzie oprócz podmiotów samorządowych np. GOPS lub GOK i innych, np. organizacji pozarządowych, mogą uczestniczyć także spółdzielnie socjalne, firmy prywatne i osoby fizyczne czyli zwykli mieszkańcy;

· obsługiwany jest przez wyspecjalizowanych konsultantów regionalnych, którzy mają pod opieką dziesięć do ponad dwudziestu gmin i na bieżąco pomagają im i społeczności w zaspokajaniu potrzeb społecznych ze środków Poakcesyjnego Programu Wspierania Obszarów Wiejskich, m.in. dzieląc się nowymi pomysłami na innowacyjne usługi społeczne, asystując w stosowaniu procedur programu, wspierając integrowanie się społeczności i gmin;

· program umożliwia aktualizację lub wręcz opracowanie (gdy jej brak) Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych (GSRPS) z pomocą konsultantów regionalnych i moderatorów, gdzie wsparcie to dla gmin jest nieodpłatne;

· wymogiem bezwzględnym jest wdrażanie wszelkich działań z udziałem lokalnej społeczności, dzięki czemu następuje np. zmiana postrzegania GSRPS z dokumentu Urzędu Gminy czy Ośrodka Pomocy Społecznej na własność społeczności,której dotyczy;

· program powiększa budżety gmin o stosunkowo niewielkie środki, jednak sposób jego wdrażania, oferowane wsparcie doradcze, szkoleniowe, eksperckie, informacyjne powinno doprowadzić do uzdolnienia społeczności i jej partnerów samorządowych do skutecznego korzystania z innych, większych funduszy.

 

Udział lokalnej społeczności w procesie integracji społecznej i rozwiązywania problemów daje następujące korzyści:

· to społeczność mówi, czego potrzebuje oraz jakie są dla niej ważne problemy;

· społeczność urealnia spojrzenie na sytuację, zwłaszcza przy opracowaniu lub aktualizacji gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych, ponieważ dane statystyczne pokazują sytuację na dużym poziomie ogólności lub nie dotyczą wszystkich problemów;

· umożliwia powstawanie grup i koalicji społecznych na rzecz rozwiązywania określonych problemów, które jeśli zostaną dobrze poprowadzone i / lub wyłonią kompetentnego lidera, to mogą przekształcić się np. w organizacje pozarządowe, pozyskiwać środki z dotacji, od sponsorów i prowadzić dzięki temu działania na rzecz swojej społeczności;

· samorząd zyskuje społecznego partnera do działań, zamiast biernego konsumenta jego oferty, a równocześnie może skoncentrować się na bardziej specjalistycznych działaniach i stwarzaniu odpowiedniego klimatu w gminie dla działań społecznych i ich realizatorów;

· samorząd zyskuje nieocenione źródło informacji o sytuacji społecznej, a równocześnie może uzyskać podpowiedzi co do potrzebnych działań i ich realizatorów;

· aktywizacja społeczności lokalnej prowadzi do powstawania nowych podmiotów typu organizacje pozarządowe czy spółdzielnie socjalne, które dają nowe miejsca pracy „na miejscu”, a to z kolei obniża nieco migrację zarobkową i drenaż potencjału gminy;

· z drugiej strony społeczność włączając się aktywnie w rozwiązywanie swoich problemów doświadcza trudu pracy (staje po stronie instytucji pomocy społecznej), widzi ile i jakich kompetencji trzeba by np. opracować dobrą koncepcję rozwiązania problemu / osiągnięcia celu, pozyskać na nią fundusze, wdrożyć i prawidłowo rozliczyć;

· bardzo cenny jest udział młodzieży w tych działaniach, który oprócz pożytecznego zajęcia czasu i profilaktyki, prowadzi do jej zaangażowania na rzecz pomocy innym dzieciom czy dorosłym; czerpanie z tego satysfakcji, ale i nauka jak się organizować, skutecznie działać w swoim środowisku, może prowadzić do wzmocnienia aktywności obywatelskiej oraz przygotowania już w życiu dorosłym potencjalnych działaczy samorządowych lub na inne odpowiedzialne stanowiska;

· młodzież działająca „u siebie” będzie mniej chętnie uciekać ze swoich stron, lecz powracać po szkołach, studiach, by pracować tam, gdzie zostawiła część siebie; a jeśli nawet pozostanie gdzieś w większym mieście, przez swoje doświadczenia będzie umiała zdobyć lepszą pracę i lepiej służyć swojej ojczyźnie dużej i małej.

 

Przygotowując koncepcję usług społecznych warto zauważyć kilka rodzajów oddziaływań, które powinna posiadać:

·    do wewnątrz – czyli osoba korzystająca z usługi sama się rozwija, uczy, pomaga sobie, np. nauka obsługi komputera; jest to podejście konsumpcyjne do danej usługi i w niektórych usługach można założyć wyłącznie taki efekt (np. usługi opiekuńcze dla osób starszych);

·    na zewnątrz – klient danej usługi powinien wykorzystywać nowe umiejętności i wiedzę czy poznane osoby do działań dla innych osób, np. uczy się obsługi komputera w zakresie tworzenia stron internetowych i przygotowuje w zespole stronę nt. historii lub walorów swojej gminy; inny przykład to organizowanie imprez i festynów, gdzie grupa z danej społeczności tworzy program imprezy, uczestniczy w jej organizacji, realizuje część punktów programu i jednocześnie jest częścią widowni – odbiorcą;

·    agregowanie – łączenie kilku grup korzystających z różnych usług we wspólne działania, np. żeby można było zrobić ciekawą stronę internetową, trzeba pozyskać materiały i to często idąc po prostu „w teren”; może je pozyskać inna grupa osób, która w ramach zajęć pozalekcyjnych czy klubowych uczy się dziennikarstwa lub poznaje historię; dostarcza ona materiały zespołowi internetowemu; ta sama lub jeszcze inna grupa ucząca się fotografii i obróbki na komputerze dostarcza materiał zdjęciowy grupie internetowej. Razem tworzą więc nową wartość, uczą się współdziałać i dopełniać.

 

Jest to tylko drobny ułamek korzyści z włączenia społeczności gminnej w rozwój społeczny.

Aby to zadziałało, ważne jest spełnienie przez inicjatorów projektu czyli samorząd i podległe jednostki, kilku ważnych warunków:

· otwartość na kontakt pomimo czasem początkowo krytycznego, nieufnego lub biernego nastawienia społecznego;

· danie sobie co najmniej roku na wyłowienie i przygotowanie kilku liderów poprzez organizację szkoleń i wizyt studyjnych;

· inicjowanie spotkań w sołectwach, grupach tematycznych i prowadzenie ich w taki sposób, by zawsze kończyły się konkretnymi efektami, np. planem działań z podziałem na role; w przeciwnym razie spotkania doprowadzą do zniechęcenia;

· przejrzystość polityki finansowej i dotowania działań prowadzonych przez organizacje pozarządowe, parafie i inne podmioty poprzez m.in. opracowanie przejrzystych procedur konkursowych, bieżące doinformowanie społeczności o ich postępowaniu, tworzenie komisji konkursowych z udziałem niezależnych ekspertów;

· traktowanie społeczności lokalnej jak partnera a równocześnie klienta.

 

Poakcesyjny Program Wspierania Obszarów Wiejskich na terenie województwa warmińsko-mazurskiego realizowany jest w 39 gminach. Na poziomie kraju obsługuje go Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej – Departament Analiz Ekonomicznych i Prognoz, partnerem w naszym województwie jest Urząd Marszałkowski - Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej przy współpracy z dwoma Konsultantami Regionalnymi Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej: Nelą Chojnowską-Ochnik i Maciejem Zmysłowskim.

Materiały i informacje można znaleźć na stronie www.wm.24.pl w zakładce PPWOW.

 

Nela Chojnowska-Ochnik - Konsultant Regionalny PPWOW, odpowiedzialna za wsparcie gmin w ramach programu (w tym gminy Miłakowo)

   

* Artykuł pochodzi z Biuletynu Rady ds. Rodzin Województwa Warmińsko-Mazurskiego nr 22 z 2008 r.